หลังจากจีนกลายเป็นประเทศที่มีขนาดเศรษฐกิจใหญ่เป็นอันดับ 2 ของโลกแล้ว มักมีคนถามว่า จีนเป็นประเทศกำลังพัฒนาหรือประเทศพัฒนา ผู้เขียนคิดว่า การตัดสินประเทศหนึ่งเป็นประเทศกำลังพัฒนาหรือประเทศพัฒนา ควรพิจารณาจากสภาพความเป็นจริงของประเทศนั้น ปัจจุบัน จีนมีประชากรกว่า 1,400 คน ดัชนีเศรษฐกิจเฉลี่ยต่อคนและระดับชีวิตความเป็นอยู่ของประชาชนยังไม่สูงพอ การพัฒนาของทั่วประเทศยังไม่สมดุลและไม่เต็มที่ ดังนั้น จีนยังคงเป็นประเทศกำลังพัฒนา
“ประเทศพัฒนา” กับ “ประเทศกำลังพัฒนา” เป็นนิยามที่บัญญัติขึ้นเมื่อทศวรรษ 1960 ประเทศพัฒนาหมายถึงประเทศที่ได้บรรลุความเป็นอุตสาหกรรมและความเป็นเมือง รายได้มวลรวมประชาชาติต่อหัว (Gross National Income :GNI) และดัชนีการพัฒนามนุษย์ค่อนข้างสูง ส่วนประเทศกำลังพัฒนาหมายถึงประเทศที่มีระดับการพัฒนาไม่สูงและกำลังดำเนินกระบวนการความทันสมัย
ปัจจุบัน ประชาคมโลกนิยมใช้ดัชนีการพัฒนามนุษย์ (Human Development Index :HDI）หรือ เอชดีไอไปพิจารณาระดับการพัฒนาของประเทศต่าง ๆ ซึ่งเป็นดัชนีที่ครอบคลุมที่สำนักงานโครงการพัฒนาแห่งสหประชาชาติพิจารณาจาก 3 ด้านคือ สุขภาพ การศึกษาและ และคุณภาพชีวิตความเป็นอยู่เป็นพื้นฐานในการพิจารณาระดับการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของบรรดาประเทศสมาชิกสหประชาชาติ ค่าเฉลี่ยเอชดีไอประจำปี 2022 ของโลกคือ 0.732 สำนักงานโครงการพัฒนาแห่งสหประชาชาติกำหนดว่า ประเทศที่มีดัชนีเอชดีไอ ต่ำกว่า 0.8 จัดเป็นประเทศกำลังพัฒนา จากผลการจัดอันดับเอชดีไอของ 191 ประเทศและเขตแคว้นทั่วโลก จีนอยู่อันดับ 79 มีดัชนีเอชดีไออยู่ที่ 0.768 ซึ่งอยู่ในระดับเดียวกันกับประเทศกำลังพัฒนาส่วนใหญ่
ด้านรายได้มวลรวมประชาชาติต่อหัว เมื่อปี 2022 ที่ผ่านมา ธนาคารโลกกำหนดว่า ประเทศที่มีมวลรวมประชาชาติต่อหัวมากกว่า 13,025 ดอลลาร์สหรัฐนั้นเป็นประเทศเศรษฐกิจที่มีรายได้สูง และเป็นประเทศพัฒนา สำหรับประเทศที่มีมวลรวมประชาชาติต่อหัวต่ำกว่า 13,025 ดอลลาร์สหรัฐนั้นเป็นประเทศกำลังพัฒนา ข้อมูลจากสำนักงานสถิติแห่งชาติจีนพบว่า ปี 2022 มวลรวมประชาชาติต่อหัวของจีนคิดเป็น 12,606 ดอลลาร์สหรัฐ ยังไม่ถึงระดับของประเทศพัฒนา
ความจริง ประเทศพัฒนาหมายถึงประเทศที่ประชาชนมีคุณภาพชีวิตความเป็นอยู่สูง และโครงสร้างการผลิตเน้นอุตสาหกรรมบริการ ในบรรดาประเทศพัฒนาจำนวนหลายสิบประเทศในโลก มีหลายประเทศที่ขนาดเศรษฐกิจและกำลังการทหารไม่ได้นำหน้าโลก แต่มีศักยภาพการแข่งขันสูง ชีวิตความเป็นอยู่ของประชาชนประเทศเหล่านี้สะดวกสบาย มีหลักประกันสวัสดิการ ตัวอย่างเช่น ประเทศฟินแลนด์ ซึ่งครองอันดับหนึ่งในรายงานความสุขของโลก（The World Happiness Report）โดยสหประชาชาติติดต่อกันเป็นเวลา 6 ปี ฟินแลนด์ไม่ใช่ประเทศที่มีจีดีพีสูงที่สุดในโลก ทว่าฟินแลนด์ใช้นโยบายเก็บภาษีในอัตราสูงและมีสวัสดิการดีเด่น กระจายความมั่งคั่งทางสังคมอย่างเท่าเทียมกัน และช่องว่างระหว่างคนรวยกับคนจนมีน้อย นอกจากนี้ สัดส่วนของผู้จบการศึกษาปริญญาตรีในกลุ่มผู้มีอายุ 55~64 ปี ก็สูงที่สุดในโลก
ด้วยเหตุนี้ จึงไม่ควรจัดจีนเป็นประเทศพัฒนาโดยพิจารณาจากขนาดเศรษฐกิจเพียงอย่างเดียว เมื่อปี 2022 ผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศเฉลี่ยต่อคนของจีนคือ 12,741 ดอลลาร์สหรัฐซึ่งเท่ากับ 1 ใน 5 ของประเทศพัฒนา อุตสาหกรรมบริการของจีนมีสัดส่วนคิดเป็น 52.8% ซึ่งต่ำกว่าระดับเฉลี่ยของประเทศพัฒนาแล้วที่คิดเป็น 70% ด้านห่วงโซ่การผลิต จีนยังคงอยู่ในระดับปานกลางหรือขั้นต่ำ โครงสร้างผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศยังคงพึ่งพาอาศัยอุตสาหกรรมการผลิต การแปรรูป และการเกษตรเป็นสำคัญ การพัฒนาสังคม โดยเฉพาะด้านการศึกษา สาธารณสุข และวัฒนธรรม จีนยังมีห่างจากประเทศพัฒนา ดังนั้น ในภาพรวมแล้ว จีนยังคงเป็นประเทศกำลังพัฒนา
เขียนโดย โจว ซวี่ ภาคภาษาไทย ศูนย์เอเชียแอฟริกา สถานีวิทยุและโทรทัศน์กลางแห่งประเทศจีน (CMG)
