ศาลเจ้าเล่าปุนเถ้ากง ตั้งอยู่ที่ถนนทรงวาด เป็นศาลเจ้าเก่าแก่ที่ชาวจีนโพ้นทะเลร่วมกันตั้งขึ้น ตามเอกสาร “ศาลเจ้าเล่าปุนเถ้ากง” ของสมาคมแต้จิ๋วแห่งประเทศไทย ระบุว่า ชาวจีนที่อพยพมาจากจีนแผ่นดินใหญ่ขึ้นเรือที่ท่าน้ำทรงวาดเพื่อขนส่งสินค้า พวกเขาต้องการกำลังใจในการทำงานในที่ที่ไม่ใช่บ้านเกิด จึงตั้งศาลเจ้าเพื่อเป็นที่เคารพบูชาและยึดเหนี่ยวจิตใจ ขอให้สิ่งศักดิ์สิทธิ์ปกป้องคุ้มครองในการดำเนินชีวิตประจำวันและทำกิจการค้า
วรรณา จิรบันดาลสุข ผู้จัดการศาลเจ้าเล่าปุนเถ้ากง เล่าว่า ศาลเจ้าเล่าปุนเถ้ากงสร้างขึ้นในปีพ.ศ. 2367 โดยปรากฎหลักฐานจากระฆังใบใหญ่ในศาลเจ้า ที่มีตัวอักษรจีนจารึกไว้ว่า สร้างในปีที่ 4 ของกษัตริย์เต้ากวงแห่งราชวงศ์ชิง ประมาณปีพ.ศ. 2367 ดังนั้นปีพ.ศ. 2567 ที่จะถึงนี้ ศาลเจ้าแห่งนี้จะมีอายุครบ 200 ปี
โดยอาคารศาลเจ้าปัจจุบันมีอายุ 106 ปี เป็นอาคารที่บูรณะขึ้นใหม่เมื่อปีพ.ศ.2460 ใช้เวลาสร้างนานถึง 28 ปี ก่อสร้างเสร็จปีพ.ศ. 2488 เป็นอาคารที่มีสถาปัตยกรรมสกุลช่างจีนแต้จิ๋ว มีศิลปะการตกแต่งที่ด้วยลวดลายวิจิตร มีเอกลักษณ์งดงาม
ภายในศาลเจ้ามีแท่นบูชาเทพเจ้าหลายองค์ ได้แก่ เทพประธาน คือ เทพ “ตั่วเหล่าเอี้ย” แต่งกายแบบขุนนางจีน ลักษณะนั่ง มือซ้ายถือดาบ เท้าข้างหนึ่งเหยียบเต่า เท้าอีกข้างเหยียบงู เทพ “ปุนเถ้ากง” มีลักษณะยืน แต่งกายเหมือนนักรบ หมายถึงพร้อมเดินทางและต่อสู้ และมีรูปปั้นเหมือนนักรบขนาบข้าง และ “จูอุ่ยฮกซิ้ง” เป็นที่ประดิษฐานของเทพองค์ต่างๆ เช่น เจ้าแม่กวนอิม พระสังกัจจายน์ ไฉ่ซิ้งเอี้ย เป็นต้น บริเวณส่วนหน้าอาคาร มีเทพปุนเถ้ากงอีกองค์ ลักษณะอิริยาบถนั่ง แต่งกายแบบขุนนางจีน มือขวาถือคทา
สำหรับเทพเล่าปุนเถ้ากง เปรียบเสมือนเทพเจ้าประจำท้องถิ่นที่คอยดูแลทุกข์สุขของประชาชน ศาลเจ้าจีนหลายแห่งจะอัญเชิญเทพปุนเถ้ากงมาประดิษฐานเป็นประธานในศาล หรือตั้งเป็นเทพชั้นรอง เพื่อปกปักรักษาให้บังเกิดความร่มเย็นและการค้าเจริญรุ่งเรือง นักวิชาการชาวจีนให้ความเห็นว่า เทพ “ปุนเถ้ากง” เป็นเทพที่ชาวจีนแต้จิ๋วและชาวจีนฮกเกี้ยนนับถือมากที่สุด รองลงมาคือ เจ้าแม่กวนอิม เจ้าแม่เทียนโหว เจ้าพ่อกวนอู และเจ้าแม่จุยโบวเนี้ยว หรือเจ้าแม่ทับทิม
ในเทศกาลต่างๆ ทางศาลเจ้ายังมีการจัดงานฉลองในเทศกาลสำคัญต่างๆ ได้แก่ วันตรุษจีน วันคล้ายวันเทว สมภพเทพตั่วเหล่าเอี้ยกง วันสารททิ้งกระจาด วันคล้ายวันเทวสมภพเทพปุนเถ้ากง และงานฉลองตอบแทนคุณเทพประจำปี และในช่วงส่งท้ายปีเก่าต้อนรับปีใหม่ช่วงนี้ มีชาวไทยเชื้อสายจีนจำนวนมากเดินทางมาขอบคุณเทพเจ้าที่ศาลเจ้าเล่าปุนเถ้ากงที่ช่วยปกปัก คุ้มครอง ให้อยู่ร่มเย็นเป็นสุขตั้งแต่ต้นปีถึงปลายปี
บทความ : ประวีณมัย บ่ายคล้อย
