“มังกร” อยู่คู่กับวิถีวัฒนธรรม ผูกพันกับชาวจีนเป็นเวลาหลายพันปี “มังกร” เป็นสัญลักษณ์ของประเทศจีน ดังมีชื่อเรียกประเทศจีนว่า “แดนมังกร” “มังกร” หรือที่ชาวจีนเรียกว่า “หลง” (loong) เป็น 1 ใน 12 จักรราศีปีนักษัตร ซึ่งในปี 2024 ปีนักษัตรมังกรจะเวียนมาอีกครั้ง
ตามประวัติศาสตร์ แม้ไม่มีข้อมูลยืนยันที่แน่ชัดว่า “มังกร” ปรากฎขึ้นครั้งแรกเมื่อใด แต่นักประวัติศาสตร์ระบุว่า ในสมัยโบราณก่อนที่จะมีการบันทึกเป็นลายลักษณ์อักษร มีการค้นพบรูปแกะสลัก เป็นรูปมังกรบนหยก ที่มีอายุประมาณ 4,500-3,000 ปีก่อนคริสตศักราช
นอกจากนี้ ตั้งแต่ยุคโบราณ ยังมีเรื่องเล่า ตำนาน “มังกร” ว่า มังกรมีความเกี่ยวพันกับธรรมชาติ ท้องฟ้า ฝน น้ำ ทะเล มีการเรียกมังกรว่าเป็น “งูแห่งท้องฟ้า” ตามตำนาน “มังกร” เป็นสัตว์ขนาดใหญ่มหึมา แต่เคลื่อนไหวว่องไวรวดเร็ว อาศัยอยู่บนเมฆและแหล่งน้ำ เป็นสัตว์ลำตัวยาว มี 4 ขา เดินได้ เหาะได้ ว่ายน้ำได้ มังกรในตํานานสามารถเปลี่ยนขนาดและรูปร่างได้ และอาจหายไปหรือปรากฏกายเมื่อใดก็ได้ รูปลักษณ์ของมังกรเป็นการการผสมลักษณะพิเศษของสัตว์ต่างๆ และสัตว์ในตํานาน วิภา หงษ์หิรัญเรือง เขียนไว้ในหนังสือ “วัตถุมงคลจีนเสริมโชคลาภ” ว่า ลักษณะของมังกร มีหัวคล้ายอูฐ มีเขาเหมือนกวาง ตาเหมือนกระต่าย หูเหมือนวัวกระทิง คอเหมือนอีกัวน่า ท้องเหมือนกบ มีเกล็ดคล้ายปลาคาร์พ มีอุ้งเท้าเหมือนเสือ มีเล็บเหมือนนกอินทรี มีสีหลายสีตั้งแต่สีเขียวถึงสีทอง มังกรของจีนจะไม่พ่นไฟ และไม่ใช่สิ่งชั่วร้าย ลักษณะของมังกรทั่วไป คือ มีเล็บ 4 เล็บ แต่มังกรที่เป็นสัญลักษณ์ของจักรพรรดิจะมีเล็บ 5 เล็บ แสดงถึงความยิ่งใหญ่และเป็นสัญลักษณ์ของความโชคดี
ชาวจีนเชื่อว่า “มังกร”เป็นเทพเจ้าองค์หนึ่ง เมื่อปรากฎให้เห็น บ้านเมืองจะมีแต่สันติสุข จึงถือว่า มังกรเป็นสัตว์ที่เป็นมงคลที่สุดในโลก และมังกรยังเป็น 1 ใน 4 สัตว์ที่ฉลาดที่สุด เช่นเดียวกับ ยูนิคอร์น ฟีนิกซ์และเต่านอกจากนี้ยังเชื่อว่า “มังกร” เป็นสัญลักษณ์ของสัตว์แห่งสวรรค์ ที่ช่วยปกปักรักษา คุ้มครองให้พ้นจากภยันตราย บ้างก็ว่ามังกรอยู่บนฟ้า นำพาความโชคดี ความเจริญรุ่งเรืองมาให้ มังกรยังเป็นสัญลักษณ์แห่งความโชคดี มีพลัง อำนาจ ความกล้าหาญ มุ่งมั่น เอาชนะอุปสรรคเพื่อความสำเร็จ เด็กที่เกิดปีมังกรจะเป็นเด็กโชคดี แข็งแรง มีความเป็นผู้นำด้วย
จีนยังมีตำนานเรื่อง “Dragon Kings” ที่กล่าวถึง 4 เทพมังกร ที่เป็นเทพแห่งอากาศและน้ำ คอยดูแลทะเลตะวันออก ทะเลใต้ ทะเลตะวันตก และทะเลเหนือ นอกจากนี้ ยังเชื่อว่า พายุฝนฟ้าคะนองและพายุทอร์นาโดก็อยู่ภายใต้การควบคุมของมังกรเช่นกัน ทำให้มีสํานวนเรียกพายุว่า “ลมหมุนของมังกร”
ตั้งแต่อดีตชาวบ้านมีการบูชาเทพมังกร เพราะถือว่า เป็นเทพแห่งโชคและความมั่งคั่ง โดยเฉพาะเชื่อว่า มังกรมีพลังในการนําฝนมาให้ ทำให้มีประเพณี “การเชิดมังกร” ที่ชาวบ้านจะนำมังกรที่ทำจากกระดาษ หรือ ผ้าขนาดใหญ่ไปเรียกฝนด้วย “มังกร” จึงเป็นส่วนหนึ่งของวิถีชีวิต วัฒนธรรม ประเพณีของชาวจีน ตั้งแต่เทศกาลเล็ก ๆ ของชาวบ้านไปจนถึงการเฉลิมฉลองตรุษจีน มีประเพณีการแข่งขันเรือมังกร และเทศกาลแห่มังกร เป็นต้น
สำหรับปีมังกร ที่กำลังจะมาถึงในปี 2024 นี้ China Media Group (CMG) ยังได้เปิดตัวมาสคอตมังกร “Loong Chenchen” สําหรับงานกาล่าเทศกาลตรุษจีนปี 2024 เพื่อให้มังกรนำความเป็นมงคล ความโชคดี และความสุข มาสู่ทุกคน
บทความ : ประวีณมัย บ่ายคล้อย
